1 00:00:00,000 --> 00:00:04,260 Prezentacja została wsparta przez Erasmus Plus KAII. 2 00:00:04,260 --> 00:00:06,660 Cooperation Partnerships. 3 00:00:06,660 --> 00:00:14,900 Innowacja struktury i treści programów studiów w dziedzinie zarządzania genetycznymi zasobami zwierzęcymi i żywnościowymi przy użyciu digitalizacji. 4 00:00:14,900 --> 00:00:23,960 Wsparcie Komisji Europejskiej 5 00:00:23,960 --> 00:00:29,660 dla produkcji tej prezentacji nie stanowi poparcia dla jej treści, 6 00:00:29,780 --> 00:00:37,820 które odzwierciedlają jedynie poglądy autorów, a Komisja nie może ponosić odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie zawartych w niej informacji. 7 00:00:41,380 --> 00:00:48,780 Ewa Salamończyk, jestem pracownikiem Instytutu Zootechniki i Rybactwa Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. 8 00:00:49,260 --> 00:00:53,540 Chciałabym przedstawić wykład na temat postępu hodowlanego. 9 00:00:54,540 --> 00:01:04,540 Postęp hodowlany, znany również pod nazwą postęp genetyczny, to podstawowe pojęcie w hodowli zwierząt i roślin, a także w rolnictwie i produkcji zwierzęcej. 10 00:01:04,540 --> 00:01:10,540 Wielkość genetycznego postępu zależy od kilku czynników, o których chciałabym opowiedzieć. 11 00:01:11,540 --> 00:01:22,540 Obecnie wyzwaniem dla produkcji zwierzęcej jest pokrycie rosnącego zapotrzebowania na produkty zwierzęce przy jednoczesnym ograniczeniu wpływu na środowisko. 12 00:01:22,540 --> 00:01:29,540 Oznacza to, że musi być zwiększana wydajność i odporność zwierząt, a także jakość produktów zwierzęcych. 13 00:01:30,540 --> 00:01:45,540 Doskonalenie wydajności powinno koncentrować się na wydajności życiowej, która może być poprawiona nie tylko przez wzrost produkcji, ale także poprawę takich cech jak zdrowotność, reprodukcja i długość użytkowania. 14 00:01:46,540 --> 00:02:04,540 Celem pracy hodowlanej jest genetyczne doskonalenie zwierząt w wyznaczonym kierunku. Na przykład wydajności składu mleka, produkcji mięsa, produkcji jaj oraz poprawa cech rozrodczych, płodności i plenności. 15 00:02:05,540 --> 00:02:15,540 Celem hodowli jest uzyskanie w kolejnym pokoleniu zwierząt o lepszym genotypie, z tego powodu proces doskonalenia genetycznego jest rozciągnięty w czasie. 16 00:02:17,540 --> 00:02:29,540 Każdy gatunek zwierząt użytkowanych przez człowieka ma swój program hodowlany, który jest podstawą doskonalenia ważnych cech użytkowych, takich jak między innymi wspomnianych przed chwilą. 17 00:02:30,540 --> 00:02:46,540 Elementy programu hodowlanego to cel hodowlany, kontrola obecnej użytkowości oraz gromadzenie tych informacji, system selekcji odpowiednich najlepszych osobników z populacji oraz system kojarzeń. 18 00:02:47,540 --> 00:02:52,540 Na koniec ocena przekazywania postępów populacji produkcyjnej. 19 00:02:53,540 --> 00:03:01,540 Optymalny program hodowlany jest dostosowany do specyfiki danego gatunku i cech zawartych w celu hodowlanym. 20 00:03:04,540 --> 00:03:11,540 Program hodowlany ma na celu doskonalenie genetyczne poprzez selekcję osobników na rodziców następnego pokolenia. 21 00:03:12,540 --> 00:03:17,540 Cel hodowlany wyraża kombinację cech, które hodowca chce doskonalić w procesie selekcji. 22 00:03:18,540 --> 00:03:32,540 Wielkość osiąganego postępu w celu hodowlanym oraz cechach wchodzących w jego skład zależy od dokładności selekcji, jej intensywności i odstępu pokoleń. 23 00:03:33,540 --> 00:03:52,540 Celem doskonalenia w programie hodowlanym dla bydła mlecznego są cechy produkcyjne ze szczególnym naciskiem na skład i jakość mleka mających duży wpływ na jego cenę, to jest zawartość tłuszczu, białka, suchej masy w mleku. 24 00:03:53,540 --> 00:04:10,540 Cechy funkcjonalne, które mają znaczący wpływ na zmniejszenie koszty w produkcji takich jak cechy budowy zewnętrznej ciała, płodność, zdrowotność wymienia, długowieczność zwierząt, cechy zdolności udojowej, łatwość porodów. 25 00:04:11,540 --> 00:04:27,540 Cele w programie hodowlanym dla trzody chlewnej dotyczą głównie doskonalenia cech reprodukcyjnych takich jak liczba urodzonych prosiąt, liczba odsadzonych prosiąt, liczba sutków, wiek pierwszego porodu. 26 00:04:27,540 --> 00:04:55,540 Oprócz użytkowości rozrodczej, ważnym elementem w hodowli trzody chlewnej są cechy użytkowości mięsnej tucznej i rzeźnej, takie jak przyrost dzienny, zawartość mięsa w tuszy, powierzchnia oka polędwicy, zawartość tłuszczu siódmięśniowego, wodochłonność, kwasowość czynna, barwa i cechy tekstury mięsa. 27 00:04:58,540 --> 00:05:16,540 Podstawą uzyskania potomstwa o lepszych niż rodzice cechach jest poznanie wartości wydajności mleka, wartości rzeźnej czy nieśnej rodziców. Następnie sporządzenie takiego rankingu, uszeregowania pozwolennym wybranej do poprawy selekcji cechy. 28 00:05:17,540 --> 00:05:36,540 Selekcja jako proces zmieniający frekwencję genów i genotypów w selekcjonowanej populacji pozwala na realizację celów programu hodowlanego, który najczęściej koncentruje się na poprawie wartości hodowlanej wybranej grupy cech, aby maksymalizować zysk. 29 00:05:37,540 --> 00:05:57,540 W ocenie efektów selekcji cech ilościowych, mierzalnych, pomocne jest porównywanie średnich wartości fenotypowych i hodowlanych doskonalonych cech. Selekcja jest efektywna, jeśli pokolenie potomne jest wyraźnie genetycznie lepsze od pokolenia rodzicielskiego. 30 00:05:58,540 --> 00:06:18,540 Znajomość praw dziedziczenia umożliwia przewidzenie wartości potomstwa z kojarzenia rodziców o znanych wartościach hodowlanych. Niestety te same prawa dotyczące losowości przekazywania genów powodują, że spodziewany efekt nie musi wcale zostać osiągnięty. 31 00:06:19,540 --> 00:06:25,540 W praktyce hodowca może uzyskać zarówno zwierzęta o wyższej, jak i o niższej wartości. 32 00:06:26,540 --> 00:06:40,540 Miarą skutecznie prowadzonej selekcji jest właściwa reakcja populacji na zastosowane metody hodowlane, co oznacza, że potomstwo wyselekcjonowanych rodziców będzie znacznie lepsze od pokolenia rodziców. 33 00:06:41,540 --> 00:06:50,540 Postęp hodowlany jest różnicą między średnimi wartościami hodowlanymi osobników z kolejnych pokoleń. 34 00:06:51,540 --> 00:06:57,540 Postęp hodowlany jest iloczynem odziedziczalności i różnicy selekcyjnej. 35 00:06:57,540 --> 00:07:18,540 Postęp hodowlany zatem to różnica między wartością genetyczną danej cechy potomstwa, a wartością tej cechy stada rodzicielskiego uzyskana w wyniku stosowania selekcji, która spowodowała korzystną zmianę frekwencji genów u potomstwa w porównaniu z rodzicami. 36 00:07:19,540 --> 00:07:34,540 Miarą wielkości reakcji populacji na selekcję jest właśnie postęp hodowlany. Definiuje się go jako różnicę średnich wartości hodowlanych pokolenia potomnego i pokolenia rodzicielskiego. 37 00:07:35,540 --> 00:07:43,540 Na początku wspomniałam o tym, że wartość postępu genetycznego zależył od kilku czynników. 38 00:07:43,540 --> 00:07:57,540 Są to: Dokładność oceny wartości genetycznej osobników poddawanych selekcji, intensywność selekcji, zmienność genetyczna cechy selekcjonowanej, oddziedzialność cechy selekcjonowanej. 39 00:07:57,540 --> 00:08:16,540 Zacznę od czynnika pierwszego. Dokładności oceny wartości genetycznej osobników poddawanych selekcji, której odzwierciedleniem jest korelacja między wartością fenotypową i genetyczną osobników. 40 00:08:17,540 --> 00:08:28,540 Ocena wartości hodowlanej jest poprzedzona określeniem wartości cech fenotypowych, czyli oceną użytkowości. Są to procesy w charakterze ciągłym. 41 00:08:28,540 --> 00:08:55,540 W ocenie wartości hodowlanej wykorzystywanych jest szereg metod. Metody oceny wartości hodowlanej podlegają modyfikacjom ze względu na pojawiające się nowoczesne techniki np. związane z rozwojem genetyki molekularnej, jak również wynikające ze względów hodowlanych np. wzrost poziomu cech użytkowych zwierząt, łączenie nowych celów hodowlanych, modyfikacje programów hodowlanych. 42 00:08:55,540 --> 00:09:16,540 Istotną właściwością nowoczesnych metod oceny wartości hodowlanej jest to, że pozwalają one oddzielić wpływ w czynników środowiskowych takich jak rok urodzenia, pora roku, sezon, warunki mikroklimatyczne, żywienie, region, kraju i inne na poziom cech produkcyjnych. 43 00:09:17,540 --> 00:09:44,540 Zatem uzyskiwane oceny charakteryzują potencjalne możliwości produkcyjne zakodowane w genach zwierzęcia. Podstawowe znaczenie w realizacji programów hodowlanych ma odpowiednia wielkość tzw. populacji aktywnej, czyli proporcja zwierząt podlegających kontroli w ocenie wartości hodowlanej w stosunku do całej populacji danego gatunku. 44 00:09:45,540 --> 00:10:00,540 Wykorzystanie w ocenie nie tylko fenotypu ocenianego zwierzęcia, ale także informacje o użytkowości jego przodków, krewnych bocznych i potomstwa przyczynia się do zwiększania dokładności oceny zwierząt. 45 00:10:00,540 --> 00:10:16,540 Selekcja, czyli wybór osobników na rodziców następnego pokolenia to podstawowe narzędzie hodowcy, dzięki któremu może on zmierzać do wyznaczonego celu hodowlanego. 46 00:10:17,540 --> 00:10:25,540 W przypadku selekcji zależy nam na wyborze zwierząt najlepszych, to jest takich, które posiadają najwyższe wartości hodowlane. 47 00:10:25,540 --> 00:10:44,540 W większości przypadków przyjmuje się, że kryterium selekcyjne posiada rozkład normalny. Określenie wybór najlepszych zwierząt jest nieprecyzyjne. Na rysunku widoczny rozkład większości cech o dużym znaczeniu gospodarczym w hodowli zwierząt. 48 00:10:45,540 --> 00:11:06,540 W zależności od determinacji hodowcy do stada selekcyjnego można wybrać mniej osobników np. 10% i wtedy intensywność selekcji będzie wysoka. Można wybrać więcej osobników np. około 30%, a wtedy intensywność selekcji będzie niższa. 49 00:11:06,540 --> 00:11:22,540 Intensywność selekcji jest większa u samców niż u samic. Z pośród samców zaledwie od około 0,5% do 2% najlepszych osobników jest kojarzonych z samicami. 50 00:11:22,540 --> 00:11:43,540 Wartość postępu hodowlanego zależy również od zmienności genetycznej cechy selekcjonowanej. Zmienność genetyczna polega na zróżnicowaniu genetycznego wyposażenia osobników populacji i powstaje w określonych warunkach środowiskowych w skutek działania wielu czynników. 51 00:11:43,540 --> 00:12:10,540 Wartość postępu hodowlanego zależy także od odziedziczalności cechy selekcjonowanej. Odziedziczalność wyraża stopień w jakim cecha jest przekazywana z rodziców na potomstwo. Gdy odziedziczalność jest wysoka, powyżej 0,4, obserwujemy większe podobieństwo fenotypowe między blisko spokrewnionymi osobnikami. 52 00:12:13,540 --> 00:12:31,540 Proces doskonalenia genetycznego zwierząt musi iść w parze z zapewnieniem im optymalnych warunków utrzymania oraz wysokiego poziomu dobrostanu, ponieważ skuteczna realizacja celu hodowlanego zależy od współdziałania dwóch podstawowych czynników – genotypu i warunków środowiska. 53 00:12:31,540 --> 00:12:46,540 Np. locha o najlepszym możliwym genotypie nie urodzi dużej liczby prosiąd, jeśli zaniedbana zostanie sfera weterynaryjnej opieki nad nią lub jeśli w dawce pokarmowej pojawią się niedobory składników pokarmowych. 54 00:12:46,540 --> 00:13:12,540 Na koniec chciałam podać dwa przykłady widocznego postępu hodowlanego. U bydła mecznego to wzrost wydajności mleka w kolejnych latach prowadzenia programu hodowlanego, u trzody chlewnej to wzrost zawartości mięsa w tuszy, uraz ojcowskich i matczynych oraz mieszańców pokolenia potomnego. 55 00:13:12,540 --> 00:13:33,540 Podsumowując, postęp hodowlany to poprawa wybranej cechy lub wielu cech w populacji na przestrzeni pokoleń. To proces, który polega na identyfikacji osobników posiadających wybitne cechy genetyczne i wykorzystaniu ich jako rodziców dla kolejnego pokolenia. 56 00:13:33,540 --> 00:13:46,540 Poprzez selekcję i rozmnażanie tych osobników ich cenny materiał genetyczny jest przekazywany potomstwu, co prowadzi do wzrostu częstości występowania pożądanych cech w populacji. 57 00:13:46,540 --> 00:14:06,540 Postęp hodowlany zależy od kilku czynników, w tym od odziedziczalności interesujących cech, intensywności selekcji, zmienności genetycznej w populacji oraz czasu potrzebnego na zakończenie jednego cyklu rozrodczego. 58 00:14:16,540 --> 00:14:18,540 Dziękuję za uwagę.