1 00:00:00,000 --> 00:00:04,260 Prezentacja została wsparta przez Erasmus Plus KAII. 2 00:00:04,260 --> 00:00:06,660 Cooperation Partnerships. 3 00:00:06,660 --> 00:00:14,900 Innowacja struktury i treści programów studiów w dziedzinie zarządzania genetycznymi zasobami zwierzęcymi i żywnościowymi przy użyciu digitalizacji. 4 00:00:14,900 --> 00:00:23,960 Wsparcie Komisji Europejskiej 5 00:00:23,960 --> 00:00:29,660 dla produkcji tej prezentacji nie stanowi poparcia dla jej treści, 6 00:00:29,660 --> 00:00:37,900 które odzwierciedlają jedynie poglądy autorów, a Komisja nie może ponosić odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie zawartych w niej informacji. 7 00:00:37,900 --> 00:00:44,160 Witam Państwa bardzo serdecznie. Nazywam się Dorota Kołodziejczyk. 8 00:00:44,160 --> 00:00:54,560 Jestem pracownikiem Instytutu Zoolotechniki i Rybactwa na Wydziale Agrobioinżynierii i Nauk o zwierzętach w Uniwersytecie Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach. 9 00:00:54,560 --> 00:01:03,560 Mam przyjemność poprowadzić dzisiaj dla Państwa wykład na temat pszczoły miodnej oraz jej znaczenia w gospodarce żywnościowej człowieka. 10 00:01:03,560 --> 00:01:16,560 Pszczoła miodna wiedzie prym wśród owadów, zapyla kwiaty, swą pracą sprawia, że flora odradza się co rok. 11 00:01:16,560 --> 00:01:24,560 Dzięki pszczołom miodnym mamy nie tylko miód i inne produkty 12 00:01:24,560 --> 00:01:31,560 pszczele, ale przede wszystkim warzywa, owoce i inną żywność. 13 00:01:31,560 --> 00:01:38,560 Udział pszczoły miodnej w zapylaniu wynosi bowiem 80-90%. 14 00:01:38,560 --> 00:01:53,560 Cechami predestynującymi ją do tego zadania jest przede wszystkim wierność kwiatowa, zdolność komunikacji, rozwinięty instynkt społeczny i duża liczebność. 15 00:01:53,560 --> 00:02:01,560 Historia pszczoły miodnej ściśle związana jest z historią człowieka. 16 00:02:01,560 --> 00:02:13,560 Już wcześniej Albert Einstein stwierdził, że kiedy pszczoły wyginą, zginie cała ludzkość. 17 00:02:13,560 --> 00:02:22,560 Związane jest oczywiście z tym, że pszczoły są zapylaczami i dzięki nim mamy pożywienie. 18 00:02:22,560 --> 00:02:37,560 O tym, że historia pszczoły miodnej powiązana jest ściśle z historią człowieka, mogą świadczyć malowidła pochodzące z jaskini Arana z prowincji Valencia w Hiszpanii. 19 00:02:37,560 --> 00:02:54,560 Malowidła te przedstawiają kobietę, ale nie tylko kobiety, również mężczyzn, wydobywających z gniazd dzikich pszczół miód. 20 00:02:54,560 --> 00:03:10,560 Wcześniej bowiem ludzie w ten sposób pozyskiwali miód, podbierając go z gniazd dzikich pszczół. 21 00:03:10,560 --> 00:03:18,560 Korzyści płynące z wykorzystywania pracy pszczół znane były już starożytnym cywilizacjom. 22 00:03:18,560 --> 00:03:29,560 Egipcjanie, Babilonczycy, Sumerowie, Chińczycy stosowali miód nie tylko jako środek spożywczy, ale również jako leczniczy. 23 00:03:29,560 --> 00:03:37,560 Na przykład Babilonczycy grzebniąc zmarłych, smarowali zwłoki miodem, gdyż dla nich był to symbol wiecznej szczęśliwości. 24 00:03:37,560 --> 00:03:50,560 Grecy z kolei uważali, że miód jest eliksirem życia, nektarem bogów i traktowali go na równi z wodą, oliwą oraz mlekiem podczas uczt. 25 00:03:50,560 --> 00:03:57,560 Największy rozkwit pszczelarstwa zaobserwowano jednak w starożytnym Rzymie. 26 00:03:57,560 --> 00:04:10,560 Świadczyć mogą o tym wydobyte na terenach obecnego Izraela liczne ule wykonane ze słomy i gliny datowane na 900 rok przed naszą erą 27 00:04:10,560 --> 00:04:24,560 Dane historyczne wskazują, że wydajność tych uli sięga rzędu 500 kg miodu oraz 70 kg wosku rocznie. 28 00:04:24,560 --> 00:04:35,560 Jak już było powiedziane, początkowo człowiek pozyskiwał miód pszczeli, wykradając go z gniazda dzikich pszczół. 29 00:04:35,560 --> 00:04:40,560 Niejednokrotnie oznaczało to zagładę całej rodziny. 30 00:04:40,560 --> 00:04:57,560 W związku z tym człowiek zaczął interesować się stałym dostępem do produktów pszczelich w ten sposób rozwijając działalność zwaną bartnictwem, czyli chłys pszczół w warunkach dzikich. 31 00:04:58,560 --> 00:05:03,560 Mamy tutaj ryciny przedstawiające właśnie bartników. 32 00:05:03,560 --> 00:05:13,560 Praca przy barciach wymagała dużej odwagi, odpowiedzialności, cierpliwości, delikatności i przede wszystkim doświadczenia. 33 00:05:13,560 --> 00:05:23,560 Dlatego też bartnicy byli ludziami bardzo szanowanymi, poważanymi, znalazło to również wyraz w dawnym prawodawstwie. 34 00:05:23,560 --> 00:05:31,560 Mieli oni prawo noszenia broni, polowania czy łowienia ryb. 35 00:05:31,560 --> 00:05:42,560 Na tym slajdzie mamy przykłady dawnych barci oraz dawnego ula słomianego, zwanego kószką. 36 00:05:43,560 --> 00:05:57,560 Rozwój przemysłu i budownictwa spowodował zapotrzebowanie na drewno, co z kolei przyczyniło się do upadku bartnictwa na rzecz tworzenia pasiek i uli przydomowych. 37 00:05:58,560 --> 00:06:21,560 Do upowszechnienia pasiecznictwa przyczyni się głównie mnisi, którzy trzymali pszczoły w pasiekach przy klasztornych ze względu na miód oraz wosk, niezbędny im do produkcji świec czy pieczęci. 38 00:06:21,560 --> 00:06:42,560 Kolejny slajd przedstawia ule drewniane oraz ule wykonane ze słomy, tak zwane kószki, wykorzystywane w pierwszych latach hodowli pszczół. 39 00:06:42,560 --> 00:06:56,560 Wiek XVI związany jest z badaniami naukowymi na temat pszczół. Przyniósł on wiele informacji na temat biologii pszczół. 40 00:06:56,560 --> 00:07:03,560 Odkryto, że matka pszczela wygryza się z jajeczka i wychowywana jest przez robotnicę. 41 00:07:03,560 --> 00:07:23,560 Sto lat później odkryto nieco więcej. Ustalona płeć trudni, ustalona płeć robotnic, wykazano pochodzenie nektaru, spadzi czy propolisu. 42 00:07:23,560 --> 00:07:35,560 Wiek XIX z kolei to nie tylko badania naukowe, ale również odkrycia, udogodnienia praktyczne, wynalazki. 43 00:07:35,560 --> 00:07:44,560 W tym czasie, właśnie w tym wieku powstała prasa do węzy, podkurzacz czy też wirówka do miodu. 44 00:07:45,560 --> 00:07:55,560 Zmodyfikowano troszeczkę konstrukcję ula, wychowywano matki pszczele w warunkach naturalnych oraz w sztucznych komórkach. 45 00:07:55,560 --> 00:08:04,560 Na początku zaś XX wieku po raz pierwszy dokonano unasienienia pszczoły. 46 00:08:04,560 --> 00:08:19,560 Wybitną osobowością w hodowli pszczół oraz wybitną osobowością w pracach naukowych był ksiądz Jan Dzierżon. 47 00:08:19,560 --> 00:08:33,560 To polski ksiądz, jednocześnie pszczelarz, nie tylko badacz, ale również praktyk spędził swoje całe życie nad obserwacją i badaniem pszczół. 48 00:08:33,560 --> 00:08:41,560 On jako pierwszy odkrył w 1845 roku zjawisko partonogenezy, czyli inaczej dzieworództwa. 49 00:08:41,560 --> 00:08:49,560 Udowodnił, że z jaj niezapłodnionych powstają osobniki męskie. 50 00:08:49,560 --> 00:09:01,560 Pszczoła miodna jest jednym z wielu gatunków nadrodziny pszczół, jest jedynym, który przynosi tak olbrzymie korzyści dla człowieka. 51 00:09:01,560 --> 00:09:14,560 Można ją utrzymywać w warunkach kontrolowanych. Trudno jest też powiedzieć, że jest ona zwierzęciem udomowionym, tak jak pies czy kot. 52 00:09:14,560 --> 00:09:23,560 Ale na pewno można powiedzieć, że pszczoła jest owadem społecznym. 53 00:09:23,560 --> 00:09:33,560 W skład rodziny pszczelnej wchodzą trzy kasty – królowa, truteń i robotnica. 54 00:09:33,560 --> 00:09:43,560 Osobnikiem najważniejszym w rodzinie jest królowa, jest osobnik największy, liczący do około 2,5 cm. 55 00:09:43,560 --> 00:09:54,560 Zadaniem królowej rodziny pszczelnej jest składanie przez cały okres jej życia jajeczek oraz scalanie rodziny. 56 00:09:54,560 --> 00:10:06,560 Królowa matka wytwarza specjalne feromony, które są zlizywane przez jej świtę, przekazywane robotnicom i to powoduje scalenie całej rodziny. 57 00:10:06,560 --> 00:10:22,560 Kolejną postacią w rodzinie pszczelnej są trutnie. Są one mniejsze od królowej, ale ich ciało, ich korpus jest bardziej krępy. 58 00:10:22,560 --> 00:10:30,560 Trutnie nie wykonują żadnej pracy w ulu, ich jedynym zadaniem jest zapłodnienie samicy. 59 00:10:30,560 --> 00:10:38,560 Trutnie żyją w okresie wiosenno-jesiennym, na okres zimowy. 60 00:10:38,560 --> 00:10:46,560 Te trutnie, które nie zapłodniły samicy, wyganiane są z ula przez robotnice. 61 00:10:47,560 --> 00:10:58,560 I ostatnia kasta w rodzinie pszczelnej, te robotnice, są one najmniejsze, lecz wykonują najwięcej pracy w ulu. 62 00:10:58,560 --> 00:11:06,560 Do nich należy zbieranie nektaru, spadzi, wody, substancji balsamicznych, żywicznych. 63 00:11:07,560 --> 00:11:20,560 One karmią larwy młodsze, larwy starsze, karmią królową, czyszczą komórki, plastra z wylinek, z kału, z resztek zasklepu. 64 00:11:20,560 --> 00:11:32,560 Przerabiają pokarm, patrolują i bronią gniazdo. Do nich należy też budowa gniazda pszczelnego, uszczelnianie tego gniazda, no i sprzątanie. 65 00:11:32,560 --> 00:11:46,560 Długość życia takiej robotnicy nie jest długa. Robotnica żyje zaledwie 36 dni, czasami krócej. 66 00:11:46,560 --> 00:11:52,560 To zależy od intensywności pracy, jaką wykonuje w swoim całym życiu. 67 00:11:53,560 --> 00:12:03,560 Oprócz pszczoły miodnej w rodzinie pszczół, w rodzaju pszczoła wyróżnia się jeszcze 6 gatunków. 68 00:12:03,560 --> 00:12:13,560 Między innymi pszczołę buszu, pszczołę karłowatą, pszczołę olbrzymią, pszczołę skalistą, pszczołę wschodnią, czy pszczołę czerwoną. 69 00:12:13,560 --> 00:12:34,560 Wszystkie te pszczoły zakładają gniazda, różnią się one jednak między sobą morfologią, zasięgiem występowania, sposobem magazynowania pokarmu, 70 00:12:34,560 --> 00:12:45,560 różnym sposobem gniazdowania. Wszystkie gatunki oprócz pszczoły miodnej nie mają większego znaczenia gospodarczego, 71 00:12:45,560 --> 00:12:51,560 ze względu na to, że nie można ich utrzymywać w warunkach kontrolowanych. 72 00:12:51,560 --> 00:12:57,560 Jedynie pszczołę miodną możemy utrzymywać w warunkach kontrolowanych. 73 00:12:57,560 --> 00:13:09,560 Pszczoła miodna z tym zasięgiem obejmuje Europę i Afrykę, występuje również w Ameryce Północnej i Południowej, w Australii, Południowej i Wschodniej Azji. 74 00:13:09,560 --> 00:13:24,560 W gatunku pszczoła miodna wyodrębniana 25 populacji, które ze względu na zachowanie oraz rozprzestrzenianie geograficzne podzielone zostały na 4 grupy. 75 00:13:24,560 --> 00:13:39,560 I w Polsce do hodowli dopuszczone są 4 rasy geograficzne, a mianowicie pszczoła środkowo-europejska, pszczoła kraińska, pszczoła włoska oraz pszczoła kaukaska. 76 00:13:39,560 --> 00:13:54,560 Ważne miejsce w hodowli pszczół zajmują badania nad cechami biologicznymi oraz nad zachowaniem się pszczół. 77 00:13:54,560 --> 00:14:04,560 Rolą pracy hodowlanej jest doskonalenie pogłowia pszczół, co prowadzi z kolei do zwiększenia ich wartości użytkowej. 78 00:14:04,560 --> 00:14:08,560 Na czym polega ocena wartości użytkowej? 79 00:14:08,560 --> 00:14:19,560 Ocena wartości użytkowej sprowadza się do pomiaru dwóch podstawowych cech użytkowych, a mianowicie wydajności miodowej i woskowej. 80 00:14:19,560 --> 00:14:33,560 Ale oprócz tych dwóch podstawowych cech, bardzo istotne cech użytkowe to łagodność, mała skłonność do rabunku, trzymanie się plastrów czy też nierojliwość. 81 00:14:33,560 --> 00:14:41,560 Pracę hodowlaną u pszczół prowadzi się właściwie dwiema drogami. 82 00:14:41,560 --> 00:14:52,560 Pierwsza polega na hodowli pszczół w małych, regionalnych, zamkniętych populacjach. 83 00:14:52,560 --> 00:14:59,560 Nie dopuszcza się tutaj przepływu genów z zewnątrz. 84 00:14:59,560 --> 00:15:14,560 Hodowca musi walczyć z inbredem, musi dbać o zachowanie zmienności w obrębie aleli płciowych i przy tej metodzie niezbędne jest stosowanie sztucznego unasieniania. 85 00:15:14,560 --> 00:15:29,560 Natomiast druga metoda pracy hodowlanej to wprowadzenie specjalnego programu opartego na hybrydyzacji, na wykorzystaniu w zjawiskach heterozji oraz efektów kompensacyjnych różnych ras. 86 00:15:29,560 --> 00:15:44,560 Ta druga metoda wymaga dużych nakładów pracy, a programy tego typu są realizowane na terenie Stanów Zjednoczonych oraz w Australii. 87 00:15:44,560 --> 00:15:59,560 Na tym slajdzie widzimy jak wygląda inseminacja pszczół. Mamy tutaj wynicowany narząd kopulacyjny Trutnia. 88 00:15:59,560 --> 00:16:13,560 Po wynicowaniu tego narządu następuje pobieranie za pomocą specjalnej pipetki nasienia po czym będzie to nasienie wprowadzane do uśpionej matki. 89 00:16:13,560 --> 00:16:32,560 Tutaj mamy uśpioną matkę w tulejce. Po uśpieniu matki otwierany zostaje jej odwłok i delikatne wprowadzenie nasienia Trutnia do odwłoku matki pszczelej. 90 00:16:32,560 --> 00:16:54,560 Wiadomo rzeczą jest, że pszczoły miodne przynoszą nam wiele korzyści w postaci miodu i innych produktów, które służą nam jako produkty spożywcze. 91 00:16:54,560 --> 00:17:04,560 Te produkty pomagają nam w prawidłowym odżywianiu i prowadzeniu odpowiedniego trybu życia. 92 00:17:04,560 --> 00:17:14,560 Coraz więcej osób uświadamia sobie, że odżywia się nieodpowiednio i szuka zdrowych produktów żywnościowych. 93 00:17:14,560 --> 00:17:28,560 Do takich produktów zaliczamy produkty pozyskiwane właśnie od pszczoły miodnej. Głównym takim produktem pszczelim jest miód. 94 00:17:28,560 --> 00:17:46,560 Oprócz miodu cennymi produktami spożywczymi i nie tylko spożywczymi są propolis, mleczko pszczele, pyłek, pierzga, a nawet wosk i jad pszczeli. 95 00:17:46,560 --> 00:17:58,560 Jeżeli chodzi o miód. Każdy zna i lubi miód. Podstawowymi składnikami miodu są węglowodany i woda. 96 00:17:58,560 --> 00:18:10,560 Oprócz węglowodanów i wody w skład miody wchodzą kwasy organiczne takie jak mrówkowy, mlekowy, jabłkowy, cytrynowy, masłowy. 97 00:18:10,560 --> 00:18:29,560 Ponadto w miodzie znajdziemy wiele związków mineralnych takich jak potas, żelazo, kobalt, mangan, miedź, wapń, fosfor, witaminy B, C, E, PP, czy też związki azotowe. 98 00:18:29,560 --> 00:18:43,560 Miod możemy podzielić na nektarowy, spadziowy, spadziowonektarowy. W zależności od tego czy miód powstaje z nektaru czy z spadzi. 99 00:18:43,560 --> 00:18:52,560 Miody powstające z nektaru są to głównie miod rzepakowy, akacjowy, lipowy, wielokwiatowy, gryczany. 100 00:18:52,560 --> 00:19:00,560 Natomiast miody spadziowe powstające ze spadzi bądź też iglastej bądź też liściastej. 101 00:19:00,560 --> 00:19:11,560 I tutaj w tej grupie miodów spadziowych możemy wyróżnić miód jodłowy, świerkowy, sosnowy, modrzewiowy, klonowy czy też brzozowy. 102 00:19:11,560 --> 00:19:25,560 Na rynku występują również miody nektarowo-spadziowe, czyli takie, które powstają jednocześnie i z nektaru i ze spadzi i przykładem takiego miodu jest miód lipowy. 103 00:19:25,560 --> 00:19:40,560 Jakie jest działanie miodu? Oprócz tego, że jest bardzo dobrym słodzikiem, że smakuje wyśmienicie, ma wiele właściwości prozdrowotnych. 104 00:19:40,560 --> 00:19:57,560 Przede wszystkim obniża ciśnienie tętnicze, rozszerza naczynia krwionośne, wykazuje działanie antybiotyczne, przeciwzapalne, przeciwykrztuśne, działa na drobnoustroje chorobotwórcze, 105 00:19:57,560 --> 00:20:18,560 wspomaga pracę w wątroby, pomaga w leczeniu cukrzycy, ma właściwości przeciwalergiczne, łagodzi skórcze mięśni, nadaje się również na okłady przy stłuczeniach, wybroczynach czy też odleżynach. 106 00:20:18,560 --> 00:20:28,560 Oczywiście należy pamiętać, że powinny miód stosować leczniczo jedynie osoby nieuczulone na ten produkt. 107 00:20:28,560 --> 00:20:39,560 Kolejny bardzo cenny produkt pszczeli to wosk. Wosk jest wydzielany przez gruczoły woskowe pszczół robotnic. 108 00:20:39,560 --> 00:20:58,560 Pszczoły robotnice wydzielają ten wosk w pewnym okresie swojego życia, wypływa on z kanalików i w przypadku zetknięcia z powietrza, chwili zetknięcia z powietrza zastyga w postaci takich cienkich łuseczek. 109 00:20:58,560 --> 00:21:15,560 Głównym surowcem podczas wytwarzania wosku są węglowodany. Jedna pszczoła w okresie swojego życia jest w stanie wyprodukować do około maksymalnie połowy swojego ciężaru. 110 00:21:15,560 --> 00:21:34,560 Wosk składa się z węglowodorów, kwasów tłuszczowych, hydroksykwasów, alkoholi i estrów. Jest ciałem stałym, topi się w temperaturze powyżej 62-65 stopni Celsjusza. 111 00:21:34,560 --> 00:21:59,560 Ma bardzo przyjemny zapach. Barwa wosku jest albo biała albo żółta, może przybrać też odcień zieleni czy brązu. Wosk wykorzystywany jest do produkcji węzy, przemyśle farmaceutycznym, przemyśle chemicznym, także do produkcji świec. 112 00:21:59,560 --> 00:22:20,560 Naukowcy wykazali bowiem, że spalanie świec woskowych bardzo korzystnie wpływa na zdrowie człowieka, jonizuje powietrze, poprawia koncentrację, uspokaja, pozwala wyciszyć się, uspokoić i zasnąć. 113 00:22:20,560 --> 00:22:38,560 Kolejny bardzo wartościowy produkt pszczeli to pyłek kwiatowy. Pyłek jest bardzo dobrym produktem, który uzupełnia niedobory w diecie człowieka. Jest pokarmem wysokobiałkowym. 114 00:22:38,560 --> 00:23:00,560 Pszczoły przenoszą pyłek w koszyczkach znajdujących się na trzeciej parze odnóży. Pyłek kwiatowy jest formowany przez pszczoły w tak zwane obnóża i w takiej postaci przenoszą go właśnie w koszyczkach trzeciej pary odnóży. 115 00:23:00,560 --> 00:23:22,560 Pyłek kwiatowy ma zastosowanie w łagodzeniu wielu dolegliwości, pomaga w nadciśnieniu, w miażdżycy, w anemii, w nerwicy, pomaga obniżyć cholesterol oraz w wielu innych schorzeniach. 116 00:23:22,560 --> 00:23:46,560 Zakonserwowany pyłek pszczeli, który uległ w fermentacji mlekowej to pierzga. Kolejny produkt bardzo cenny dla człowieka to mleczko pszczele. Mleczko pszczele jest wydzieliną gurczołó gardzielowych pszczół robotnic. 117 00:23:46,560 --> 00:24:02,560 Służy ono do karmienia larw oraz do karmienia królowej przez cały okres jej życia. Ma białą lub lekko żółtową konsystencję, lekko słodki smak, ale też gorzko cierpki. 118 00:24:02,560 --> 00:24:22,560 Zawiera wiele substancji, które korzystnie wpływają na zdrowie człowieka. Są to węglowodany, aminokwasy egzogennne, substancje białkowe, składniki mineralne, enzymy, kwasy tłuszczowe, a także witaminy i hormony żeńskie. 119 00:24:22,560 --> 00:24:42,560 Mleczko pszczelne wykorzystywane jest zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie. Bardzo często wchodzi w skład kosmetyków pielęgnalacyjnych. Ma wysokie walory odżywcze i korzystnie wpływa na przemianę materii. 120 00:24:42,560 --> 00:24:55,560 Mleczko zwalcza liczne dolegliwości skórne. Dlatego też znalazło to mleczko tak szerokie zastosowanie jako składnik wielu kosmetyków. 121 00:24:55,560 --> 00:25:19,560 Jednym z również cennych i często wykorzystywanych ostatnio przez nas ludzi z produktów pszczeli jest propolis. Propolis, inaczej kit pszczeli, powstaje z substancji balsamicznych i żywicznych zbieranych, a następnie przerabianych przez pszczoły. 122 00:25:19,560 --> 00:25:42,560 Propolis wykorzystywany jest do odkażania wszystkich części gniazda pszczelego łącznie z plastrami. Pszczoły za pomocą propolisu uszczelniają ul przed zimą i też wykorzystują propolis do balsamowania zbyt dużych, niemożliwych przez pszczoły do usunięcia z ula zanieczyszczeń. 123 00:25:42,560 --> 00:26:05,560 W skład propolisu wchodzą głównie żywice, substancje balsamiczne, olejki eteryczne, woski. Znajdziemy w składzie propolisu również pyłki kwiatowe, ponadto alkohol, kwasy, flawonoidy. Zdarzają się też zanieczyszczenia mechaniczne. 124 00:26:05,560 --> 00:26:33,560 Ekstrakty z propolisu mają działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne i ze względu na te właściwości wykorzystywane są w schorzeniach sercowo-naczyniowych, dermatologicznych, w schorzeniach układu moczowo-płciowego, układu oddechowego, czy też układu pokarmowego. 125 00:26:33,560 --> 00:26:50,560 Propolis można przyjmować zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie, właśnie wewnętrznie w postaci nalewek, czy jako dodatku do herbaty, zewnętrznie na różnego rodzaju problemy skórne. 126 00:26:50,560 --> 00:27:02,560 Wszystkie pozyskiwane produkty pszczele mają zastosowanie nie tylko jako środek spożywczy, ale również jako środek leczniczy. 127 00:27:02,560 --> 00:27:24,560 Produkty te miały wcześniej zastosowanie w lecznictwie naturalnym, natomiast teraz coraz częściej znajdują swoje zastosowanie w medycynie niekonwencjonalnej oraz jako uzupełnienie tradycyjnego leczenia farmakologicznego pod nazwą apiterapii. 128 00:27:24,560 --> 00:27:47,560 Jest to dla nas ludzi bardzo ważne, niemniej jednak należy pamiętać, że pszczoły przynoszą nam największe korzyści przede wszystkim jako zapylaczki roślin, aniżeli jako dostarczycielki miodu, 129 00:27:47,560 --> 00:27:51,560 czy też innych swoich produktów. 130 00:27:54,560 --> 00:27:56,560 Bardzo dziękuję Państwu za uwagę.